ب : همکاری های دفاعی  ونظامی

چهارمین نشست "کمیسیون همکاری‌های فنی و نظامی ایران وروسیه "  که مسئول پیشبرد مراودات نظامی بین دوکشوراست؛ در روز پنج‌شنبه‌ی 29 آذر86 درتهران برگزارشد. سرپرست هیئت روسی را میخائیل دمیتریف ، رئیس "سرویس کشوری همکاری‌های فنی و نظامی روسیه" برعهده داشت. اگرچه اخباررسمی دراین مورد منتشرنشد اما از برخی خبرهای مطبوعات روسیه برمی‌آید که حاصل آن قول روسیه به ایران برای فروش سیستم دفاع ضدموشکی "اس- ???" و جنگنده‌های "سوخو – ??" و "میگ- ??" و نیز کمک به مونتاژ هلی‌کوپتر نظامی در ایران بوده است. موضوع فروش موشکهای S-300 به ایران اگرچه  تکذیب گردید. اما مهم ترین موضوع داغ درروابط دو کشوردرسال 1386 بود. به گزارش نشریات غربی روسیه در سال  ???? بیش از? میلیارد دلاراسلحه فروخته است.جمهوری اسلامی ایران یکی ازخریداران سلاح‌ های روسی است. میزان سلاحی که روسیه درسال ???? فروخته است، ? برابر سال ???? است .هشتاد کشور مشتریان سلاح‌های روسی هستند. مشتریان عمده عبارت‌اند ازچین ، هندوستان، الجزایر، ونزوئلا، ایران، مالزی  و صربستان. روزنامه‌ی روسی "ودوموستی"  درروزجمعه 26 بهمن 86 مدعی شد؛ عربستان سعودی به روسیه پیشنهاد کرده است، درازای توقف حمایت نظامی و سیاسی مسکو ازتهران، مقادیرمتنابهی سلاح ازروسیه بخرد و در فاصله ? سال مناسبات اقتصادی خود با آن کشور را به پنجاه میلیارد دلار برساند. این روزنامه روسی نوشت

"سعود الفیصل، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در دیدارش با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، تلاش کرد وی را متقاعد سازد که تقویت ایران می‌تواند به بی‌ثباتی منطقه خاورمیانه منجر شود. "

بنا به گزارش نشریه‌ی روسی "کومرسانت"، ریاض پیشنهاد می‌کند که جای تهران را به عنوان شریک روسیه درهمکاری‌های  فنی- نظامی بگیرد. بدین ترتیب تا پایان سال ممکن است قرارداد فروش بیش از ??? نفربر زرهی "بی‌ام‌پی?"  به مبلغ حدود ??? میلیون دلار به امضا برسد. علاوه‌براینها، این طرح وجود دارد که تا پیش از پایان سال جاری، قرارداد خرید ??? تانک از نوع "تی-??‌اس" به مبلغ ??? میلیون دلار امضا گردد. هم‌اکنون مذاکرات مقدماتی برای خرید ??? هلی کوپتر نوع "می-??"، "می-??" و "می-??" به مبلغ کل حدود ?/? میلیارد دلار نیز در جریان است.

بنا به گزارش کومرسانت، طرح عربستان سعودی برای ایجاد سیستم دفاع ضدموشکی نیز قراردادهایی عظیمی را به صنایع دفاعی روسیه وعده می‌دهد. عربستان سعودی آماده است تقریباً همه‌ی سیستم‌های دفاع ضدموشکی روسی، از پدافند موشکی قابل‌حمل گرفته تا سیستم دوربرد "اس-???" را خریداری نماید.  

به باورکارشناسان مسائل روسیه با توجه به حجم مبادلات بازرگانی روسیه وعربستان  که درسال ???7 درحدود ??? میلیون دلاربود. بعید است که دوکشوربتوانند درکوتاه مدت مناسبات خود را تا پنجاه میلیلارد دلار افزایش دهند . به همین دلیل جوسازی مطبوعات روسیه بیشتر بازارگرمی برای مردد ساختن ایران در تصمیم قاطع خود دربرابرغرب و روسیه محسوب می شود. ضمن آنکه عربستان درسال 86 قراردادهای میلیاردی با آمریکا وانگلیس و فرانسه درزمینه خرید سلاح امضاء کرده است بناباین نیازی ندارد که درچنین حجم وسیعی از روسیه خرید تسلیحاتی  کند . 

ج: انرژی محور همکاری های اقتصادی

 پذیرفته شدن عضویت ایران در سازمان همکاری های شانگهای به عنوان عضو ناظر این امکان را برای ایران فراهم ساخته که بتواند مناسبات اقتصادی خود را با کشورهای منطقه جدا از بحث سازمان اکو در چهارچوب کلان تری پیش ببرد . زیرا آینده ایران  به بهره برداری از فرصت های اقتصادی شرق متکی است. حضور اقای  احمدی نژاد رییس جمهوری، در اجلاس «سازمان همکاری های شانگهای» در 25خرداد 85 نقطه عطفی برای ایران شد تا همکاری های خود را با چین و روسیه بیش از پیش بصورت هم زمان گسترش دهد. به گونه ای که  در? ماهه‌ی نخست سال 86 حجم مبادلات بازرگانی ایران و روسیه  نسبت به سال قبل دو برابر شده و از مرز دو میلیارد و چهارصد میلیون دلار گذشت. الکساندر ماریاسوف رئیس اداره دوم آسیا در وزارت امورخارجه روسیه به اینترفاکس گفت: روسیه و ایران به زودی طرح‌های مشترکی را به ارزش 20 میلیارد دلار اجرایی خواهند کرد. اغلب این طرح‌ها مربوط به نفت، گاز، انرژی و صنایع هواپیماسازی است.

با عنایت به این موضوع که پیشنهاد تشکیل اوپک گازی که توسط ایران مطرح شده و روسیه به صورت جدی آنرا دنبال می کند انتظار می رود زمینه های همکاری های اقتصادی بین دو کشور گسترش باز هم بشتری پیدا کند . شرکت روسی گازپروم دراسفند86 اعلام کرد که موفق شده است به توافق هایی در زمینه حفاری وتولید نفت و گاز درایران دست یابد که می تواند به تعمیق روابط تجاری و بازرگانی دو طرف بینجامد. خبرگزاری فرانسه نیز با اشاره به دیدارالکسی میلر، مدیر شرکت گازپروم و غلامحسین نوذری، وزیر نفت ایران، از توافق دو طرف درباره فعالیت دردو یا سه فاز ازمیدان گازی پارس جنوبی خبر داد.

بنابراین گزارش، ایران و روسیه دو دارنده ذخایر بزرگ گازی در دنیا هستند و حضور دو کشور در کنارهم نشان از بالا رفتن احتمال تشکیل سازمان اوپک گازی دارد. گازپروم روسیه  هم اکنون به همراه شرکت فرانسوی توتال و شرکت مالزیایی پتروناس در فازهای ? و ? پارس جنوبی فعال است.

با توجه به این واقعیت که روسیه بزرگترین تولید کننده گاز جهان است همکاری این کشور با ایران که   ازدومین ذخایرگازی دنیا برخورداراست می تواند برمعادلات سیاسی موجود بسیار تاثیرگذارباشد زیرا به گفته کارشناسان ، محورتاثیرگذار بر دیپلماسی آینده را انرژی و مسائل مربوط به آن تشکیل می دهد . ذخایر گازی ایران به تنهایی حدود ?? تریلیون متر مکعب تخمین زده می شود .

د: خزر محورهمکاری ها ی استراتژیک

دیدارپوتین ازتهران درحاشیه سران خزردرتهران در24 مهر 1386 مهم ترین رویدا د در مناسبات دوکشور در سال 86 بود زیرا پوتین عالی ترین مقام رسمی روسیه است که در تاریخ چهارصد ساله روابط دوکشور به ایران آمده است . ازآنجا که دراین اجلاس دستورالعمل 25 ماده ای برای شروع مذاکرات در باره رژیم جدید حقوقی دریای خزرمورد توافق روسای جمهوری پنج کشور ساحلی قرارگرفت بسیاراهمیت داشت بویژه آنکه این اجلاس زمینه ای را فراهم کرد تا پوتین بتواند درتهران با مقام های ایرانی درعالی ترین سطح گفتگو کند وبه  نتایج  مهمی هم  دست  یابد که  شاید  بتوان گفت مهم ترین آنها عملیاتی شدن ارسال سوخت هسته ای به تهران برای افتتاح نهایی نیروگاه بوشهرکه ساخت آن توسط روس ها ازسیزده سال قبل تاکنون طول کشیده  است. علاوه براین دیدار پوتین از تهران موجب شد در باره تدوین رژیم حقوقی دریای خزر به راهکارهای عملی به منظوررفع اختلاف های موجود دست پیدا کنند. ضمن آنکه درباره پرونده هسته ای ایران در شورای امنیت سازمان ملل و آژانس بین المللی هسته ای نیز بحث های اساسی مطرح شد.

‏جمع بندی بحث :

دریک ارزیابی واقع بینانه از تحولاتی که در سال 1386 در روابط ایران و روسیه گذشت به خوبی می توان براین نکته تاکید کرد که مناسبات دو کشور با جهش مثبتی در چهارچوب مسائل سیاسی و اقتصادی روبرو بود اما در بحث انرژی هسته ای روسیه نتوانست انتظارات ایران را برآورده سازد . این یک واقعیت است که روسیه با غنی ساری اورانیوم در ایران مخالف است اما می توانست حداقل با رای ممتنع به قطعنامه 1803 نشان دهد که دیگرمایل نیست به سیاستهای تحمیلی ازسوی غرب تن دهد. ایران می تواند معذوریت های  موجود  موقعیت روسیه را درک کند اما نمی تواند به درستی دریابد چرا روسیه همچنان اصرار دارد به عنوان قدرت درجه دوم منافع بلند مدت خود را فدای زد وبندهای کوتاه مدت کند.

ازسوی دیگر دیپلماسی ایران با برخورد انفعالی که در برابر روسیه دارد این توهم را درمسکو تقویت می کند که ایران راه دیگری جز کنار آمدن  با  سیاستهای یک  بام  و دو هوای  روسیه ندارد. روشن است که انتظار نمی رود ایران بخاطرموضع اشتباه روسیه درقضیه قطعنامه 1803 مناسبات خود را با روسیه کاهش دهد. اما معلوم است که

بی تفاوتی ایران هم تفسیر خوبی در مسکو نخواهد داشت .

$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$